چرا ن بیش از مردان به آایمر مبتلا می‌شوند و چه باید کرد؟

طبق گفته‌ی معصومه صالحی، رئیس انجمن دمانس و آایمر ایران بیش از ۷۰۰ هزار نفر در ایران به بیماری آایمر مبتلا هستند. ن در ایران نسبت به مردان 6% بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند و بر اساس تخمین‌ها، هر هفت دقیقه یک نفر در ایران به این بیماری دچار می‌شود. با این که آمار ذکر شده برای مبتلایان به آایمر در ایران چندان دقیق نیست و خیلی از موارد آن پنهان می‌ماند؛ اما آمار ایالات‌متحده نیز نشان می‌دهد که از 5.8 میلیون آمریکایی که مبتلا به این بیماری هستند، دوسوم آن‌ها را ن تشکیل می‌دهند. اگرچه ممکن است این مسئله مطرح شود که این نرخ بالاتر در ن نسبت به مردان به دلیل افزایش امید به زندگی و طول عمر ن نسبت به مردان است؛ اما آخرین تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل دیگری نیز به جز عامل سن در آن نقش دارند.

یافته‌های جدید در گزارش آمار و ارقام مربوط به بیماری آایمر در سال 2019 ایالات‌متحده، که در کنفرانس بین‌المللی انجمن آایمر ارائه و به اشتراک گذاشته شد نشان می‌دهد که یکسان نبودن میزان ابتلای ن و مردان به آایمر، دلایل بیولوژیکی و اجتماعی خاصی دارد.

یافته‌های این مطالعه نشان می دهد:
. آایمر در ن سریع‌تر گسترش می‌یابد. محققان مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت به گسترش سریع پروتئین تائو (tau) در مغز ن که می‌تواند بر میزان افت شناختی تأثیر بگذارد، اشاره کردند.
تائو، علامت مشخصه‌ی بیماری آایمر، نوعی پروتئین آمیلوئیدی در مغز است که با بسته‌های درهم‌پیچیده‌ی فیبرها به همان صورتی که شکل می‌گیرند به هم می‌پیوندد و توده‌ها و پلاک‌هایی را تشکیل می‌دهند که منجر به مرگ سلول‌های مغزی می‌شوند. این مطالعه نشان داد ن دارای اختلال شناختی خفیف (MCI) نسبت به مردان شبکه‌های پیچیده‌تری از تائو دارند. اتصال بین نواحی مختلف مغز در خانم‌ها نسبت به مردان قوی‌تر است، بنابراین گسترش تائو در مغز ن نیز راحت‌تر است.

. ن برای جبران کمبود مغز از گلوکز مغز استفاده می‌کنند. در دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو، دانشمندان به این واقعیت توجه کردند که ن در تست‌های حافظه کلامی بهتر از مردان عمل می‌کنند، حتی اگر آمیلوئید بیشتری بسازند(یکی از ویژگی‌های بارز ابتلا به بیماری آایمر).

از 11 ژن وابسته به جنس خاص که مردان و ن را مستعد ابتلا به آایمر می‌کند، برخی وجود دارد که فقط احتمال ابتلا به آایمر را در مردان بالا می‌برد و برخی دیگر نیز فقط خطر ابتلا به آایمر را در ن افزایش می‌دهد

محققان، متابولیسم گلوکز در ن و مردان مبتلا به آایمر و اینکه آیا تفاوت‌های ذکر شده ممکن است موجب برتری حافظه کلامی در ن شود را با هم مقایسه کردند. نتیجه نشان داد ن اگر در مراحل اولیه‌ی ابتلا به آایمر باشند میزان متابولیسم گلوکز بیشتری را در سطوح کم تا متوسط رسوب آمیلوئید نشان می‌دهند؛ اما این مقدار در رسوب شدید آمیلوئید یا در مراحل آخر بیماری دیده نمی‌شود. خوب این به چه معنا است؟ این یعنی ن می‌توانند با حفظ عملکرد متابولیک مغز، تغییرات اولیه‌ی آن را جبران کنند. یعنی از آنجایی که نتایج آزمون کلامی زن‌ها در مقایسه با مردها بهتر است، این بیماری در آن‌ها دیرتر تشخیص داده می‌شود و موقعی آشکار می شود که مغز آسیب دیده باشد.

. ن شاغل ممکن است کاهش حافظه کندتری نسبت به ن بیکار داشته باشند.یافته‌های دانشکده بهداشت عمومی فیلدینگ UCLA نشان می‌دهد، نی که بین سال‌های 1935 تا 1956 شغل و درآمدی داشتند سطح تحریک شناختی و ذخیره شناختی بالاتری داشتند. 

. عوامل خطر ژنتیکی در مردان نسبت به ن متفاوت است. محققان دانشگاه میامی ژنتیک را به عنوان یک مشارکت‌کننده در تفاوت خطر ابتلا و پیشرفت بیماری در این دو جنس نامیدند. در حالی که هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد که باید انجام شود، آن‌ها دریافتند که از 11 ژن وابسته به جنس خاص که مردان و ن را مستعد ابتلا به آایمر می‌کند، برخی وجود دارد که فقط احتمال ابتلا به آایمر را در مردان بالا می‌برد و برخی دیگر نیز فقط خطر ابتلا به آایمر را در ن افزایش می‌دهد.
 

عوامل خطر ابتلا به بیماری آایمر

گزارش آمار و ارقام مربوط به بیماری آایمر در سال 2019 به ما یادآوری می‌کند که آایمر یک بیماری دژنراتیو است که وقتی سلول‌های عصبی یا عصب‌های درگیر در تفکر، یادگیری و حافظه، آسیب ‌دیده یا از بین می‌روند رخ می‌دهد. مغز یک فرد بالغ سالم تقریباً 100 بیلیون سلول عصبی دارد. 
در این گزارش آمده است که بیشتر موارد ابتلا به آایمر به علت عوامل خطر متعددی ایجاد می‌شود که برخی قابل کنترل هستند و برخی دیگر خیر و آن‌ها شامل:

- سن: بیشتر افرادی که به آن دچار می‌شوند بیش از 65 سال سن دارند.

- APOE یا آپولیپوپروتئین E: هرکسی از هر والدینش یکی از سه شکل E2، E3 یا E4 را به ارث می‌برند. افرادی که فرم e4 را حمل می‌کنند بیشترین خطر احتمال ابتلا را دارند.

- سابقه خانوادگی: داشتن پدر و مادر، برادر یا خواهر مبتلا به آایمر باعث می‌شود که احتمال ابتلا به این بیماری در این فرد بیشتر از کسی باشد که اقوام نسبی درجه یکش مبتلا به این بیماری نباشند.

راه‌کارهایی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری آایمر

هیچ تضمینی برای پیشگیری از آایمر وجود ندارد، اما تحقیقات می‌گویند این روش‌ها ممکن است به کاهش خطر کمک کند:

- عوامل خطر قلبی عروقی را مدیریت کنید. این موارد شامل دیابت، چاقی، سیگار کشیدن، فشارخون بالا یا پرفشاری خون است.

- یک رژیم غذایی سالم را دنبال کنید. میوه، سبزیجات، غلات کامل، ماهی، مرغ، آجیل و حبوبات را مصرف کنید و چربی‌های اشباع، گوشت قرمز و شکر را محدود کنید. به عبارت ساده‌تر از رژیم غذایی dash (رژیم‌ غذایی برای مقابله با فشارخون بالا) و رژیم غذایی مدیترانه ایی پیروی کنید.

- تحرک بدنی داشته باشید. فعال باشید و برنامه‌ی ورزشی و فعالیت بدنی منظمی برای خودتان داشته باشید.

- یادگیری را ادامه دهید. افرادی که سال‌ها آموزش رسمی دارند کمتر در معرض خطر ابتلا هستند.

- اجتماعی باشید. با افراد مختلف ارتباط برقرار کنید و از نظر ذهنی فعال و درگیر باشید.

- مراقب سلامتی‌تان باشید. از مغز خود در برابر ضربه به سر، به ویژه آسیب‌دیدگی مغزی محافظت کنید. مطمئناً تصادفات اتفاق می‌افتد، اما پوشیدن محافظ‌های مناسب در ورزش‌های خاص، استفاده از کمربند ایمنی در اتومبیل، داشتن کلاه هنگام موتورسواری و دوچرخه‌سواری و رعایت نکات ایمنی در ساختمان‌سازی و . برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی بسیار کمک‌کننده خواهند بود.